Er ist wieder da: Hitler leeft. En zijn gedachtegoed ook.

In Duistland werden meer dan 1,4 exemplaren van het boek Er ist wieder da van Timur Vermes verkocht, waarin Hitler ontwaakt in de moderne tijd. Dat er ook een verfilming zou komen leek niet meer dan logisch. Er ist wieder da is een gedurfde zoektocht naar de grens van de vrije meningsuiting en de kracht van de media.

In Er ist wieder da ontwaakt de voormalig Führer van Duitsland in de zomer van 2013. Hij is zich er niet van bewust dat de oorlog al lang en breed voorbij is. Hij dwaalt rond in een onherkenbare stad en iedereen die hij aanspreekt denkt dat hij een hilarische imitator is. Wanneer de juist ontslagen verslaggever Fabian Hitler in de achtergrond van één van zijn videoreportages ontdekt, hoopt hij met behulp van de Führer zijn job terug te winnen. Hitler heeft echter heel andere plannen.

Eigenlijk is Er ist wieder da een combinatie van fictie en documentaire. Regisseur David Wnendt is namelijk met Oliver Masucci, in zijn Hitler kostuum, de straat op gegaan. Hier voert Masucci gesprekken met het volk, geheel in de stijl van Hitler en dat is behoorlijk schrikken. Blijkbaar is zijn gedachtegoed nog altijd levend en aanwezig doorheen heel Duitsland.

Als kijker weet je soms niet meer wat ‘echt’ is en wat ‘fictie’. Maar maakt dat eigenlijk uit? Belangrijker is de boodschap. Een figuur als Hitler zou zomaar opnieuw aan de macht kunnen komen. En wat is de rol van de media hier eigenlijk in?

Een angstaanjagend gedachte-experiment

Waar ik het boek af en toe wat taai vond, had de verfilming een veel hoger tempo. In het boek ligt de nadruk op Hitler’s overpeinzingen, terwijl hij in de film de wijde wereld in trekt. Verwacht zeker geen actiefilm en ook geen komedie – al moest ik tijdens de eerste helft van de film een aantal keer luidop lachen. Het is echter wel een film die je meeneemt in een angstaanjagend gedachte-experiment. Wat is de macht van de man met de extreemrechtse visie, die mensen uit alle lagen van de bevolking en hun alledaagse problemen een stem geeft?

Het einde van Er ist wieder da vond ik persoonlijk erg onverwacht. Dit maakt het verhaal heel krachtig en sterk – en geeft de film een veel bevredigender einde dan het boek. Wanneer tijdens de aftiteling de link wordt gemaakt met de actualiteit en zelfs Geert Wilders even ten tonele verscheen wist ik niet zo goed wat ik moest denken. Enerzijds begrijp ik dat Wnendt zijn film wil inbedden in de huidige politieke situatie in Europa. Anderzijds was het echte einde veel krachtiger zonder dit verplichte lesje politiek.

Er ist wieder da is een gedurfde zoektocht naar de grens van de vrije meningsuiting en de macht van de media. Een politiek beladen film die je laat lachen. Je laat gruwelen en je tegen het einde ook nog een boodschap wil meegeven. Qua tempo een stuk beter dan het boek, maar ik miste ergens wel de grappige manier waarop Hitler leert omgaan met alledaagse voorwerpen uit het moderne leven. Door de combinatie van feit en fictie weet David Wnendt een film te maken die actueel is. Hij laat je hoofdschuddend naar onze samenleving en het politieke systeem kijken. Verplichte kost voor je naar de stembus vertrekt!